ستون فقرات از تعدادی مهره، دیسک بین مهره ها، عصب، عضله، رباط، و عروق خونی ساخته شده است. طناب نخاعی تا قسمت پایین ستون فقرات و به عبارتی تا ناحیه لومبر امتداد پیدا می کند. ریشه اعصاب به درون بخش باقیمانده کانال نخاعی هدایت می شوند. ستون فقرات یک ساختار انعطاف پذیر بوده و فشار و وزن زیادی را تحمل می کند. اما این امر باعث بروز مشکلات متعددی خواهد شد که منجر به احساس انواع درد و حتی کمردرد و سرطان ستون فقرات می شود. در این مقاله از سری مقالات بلاگ مهرگان به این موضوع می پردازیم. همچنین برای دیدن ویدیوهای بیشتر در این زمینه به کانال ما در آپارات سر بزنید.

درد رادیکولار

از انواع درد ستون فقرات درد رایکولار است. از بالا به پایین در تمام طول ستون فقرات، در هر سطح ستون فقرات، اعصاب از طریق سوراخ هایی در استخوان ستون فقرات (فورامن) در سمت راست و سمت چپ ستون فقرات خارج می شوند. این اعصاب را ریشه های عصبی یا اعصاب رادیکولار می نامند. آنها در هر سطح از ستون فقرات منشعب می شوند و قسمت های مختلف بدن ما را عصب دهی می کنند.

درد رادیکولوپاتی

از انواع درد ستون فقرات می توان به رادیکولوپاتی اشاره کرد. اعصابی خروجی از ستون فقرات گردنی از طریق بازوها، دست ها و انگشتان به سمت پایین حرکت می کنند. به همین دلیل مشکلات گردنی تاثیرگذار بر ریشه عصب گردنی، باعث انتقال درد و سایر علائم از طریق بازوها و دست ها می شود. رادیکولوپاتی و مشکلات کمر تاثیرگذار بر ریشه عصبی کمر می تواند از طریق ساق پا و داخل پا منتشر شود . بنابراین باعث پا درد می شود.

نخاع در ستون فقرات کمری وجود ندارد. کانال نخاعی معمولاً در ناحیه کمر نسبتاً جادار است. به همین دلیل مشکلات در ناحیه کمری و خارجی ستون فقرات معمولاً باعث مشکلات ریشه عصبی می شوند تا نخاعی. حتی در شرایط جدی مانند فتق بزرگ دیسک یا شکستگی در کمر کمتر احتمال از دست دادن دائمی عملکرد حرکتی در پاها (پاراپلژی یا فلج) وجود دارد.

نامگذاری ریشه های عصبی

در ستون فقرات گردنی، ریشه عصبی با توجه به بخش پایینی ستون فقرات که ریشه عصبی بین آن قرار دارد نامگذاری می شود. به عنوان مثال، عصب در سطح C5-C6 ریشه عصبی C6 نامیده می شود.

این نامگذاری به این دلیل است که ریشه عصبی هنگام خروج از ستون فقرات از روی ساقه C6 (تکه ای از استخوان که بخشی از بخش ستون فقرات است) عبور می کند.

در ستون فقرات کمری، ریشه های عصبی با توجه به بخش بالایی که عصب بین آن قرار دارد نامگذاری می شود. به عنوان مثال، ریشه عصبی در سطح L4-L5، ریشه عصبی L4 نامیده می شود.

این نامگذاری به این دلیل است که هنگام خروج از ستون فقرات از زیر ساقه L4 (تکه ای از استخوان که بخشی از بخش ستون فقرات است) عبور می کند.

ناحیه ای که تغییر نام رخ می دهد در سطح C7-T1 (سینه 1) است، به این معنی که 8 ریشه عصبی گردنی و تنها هفت مهره گردنی وجود دارد. در اینجا عصب C8 از زیر مهره C7 و از بالای مهره T1 خارج می شود. از این نقطه به پایین در قسمت بالایی پشت، پایین کمر و ناحیه خاجی، عصب به خاطر بخش بالایی از ستون فقرات که ریشه عصبی بین آن قرار دارد (و ساقه ای که هنگام خروج از ستون فقرات از زیر عبور می کند) نام گذاری می شود.

ممکن است پزشک همچنان بگوید که شما با ریشه عصبی L5 در سطح L4-L5 مشکل دارید. از آنجایی که ما به تازگی توضیح دادیم که ریشه عصبی L4 در L4-L5 خارج می شود. با این حال، هر دو گزاره صحیح هستند و می توان آن را با این واقعیت توضیح داد که در هر سطح دو ریشه عصبی وجود دارد.

دو ریشه عصبی در هر سطح

لازم به ذکر است که دو عصب از هر سطح دیسک عبور می کند و تنها یکی در آن سطح از ستون فقرات (از طریق سوراخ) خارج می شود.

خروجی ریشه عصبی

ریشه عصبی که در یک سطح خاص از ستون فقرات خارج می شود، ریشه عصبی «خروجی» نامیده می شود.

مثال:

ریشه عصبی L4 در سطح L4-L5 از ستون فقرات خارج می شود.

ریشه عصب متحرک

یک ریشه عصبی دیگر از دیسک عبور می کند و در سطح بعدی از ستون فقرات خارج می شود.

مثال: ریشه عصبی L5 ریشه عصبی عبوری در سطح L4-L5 است و ریشه عصبی خروجی در سطح L5-S1 است.

سردرگمی زیادی رخ می دهد زیرا زمانی که یک ریشه عصبی به دلیل فتق دیسک یا دلایل دیگر فشرده می شود، معمولاً به سطح بین مهره ای (محل قرارگیری دیسک) و ریشه عصبی که تحت تأثیر قرار گرفته است اشاره می شود. بسته به جایی که فتق یا بیرون زدگی دیسک رخ می دهد، ممکن است به ریشه عصبی خروجی یا ریشه عصبی عبوری برخورد کند. مثلا:

زمانی که ریشه عصب متحرک تحت تأثیر قرار می گیرد

رادیکولوپاتی کمری در ستون فقرات کمری، یک نقطه ضعیف در فضای دیسک وجود دارد که درست در مقابل ریشه عصبی قرار دارد، بنابراین دیسک های کمری تمایل به فتق یا نشت دارند و به ریشه عصبی برخورد می کنند. به عنوان مثال، فتق دیسک کمری خلفی-لترال معمولی (پشت دیسک و پهلو) در سطح L4-L5 اغلب عصب را تحت تأثیر قرار می دهد که از سطح L4-L5 عبور می کند و در سطح L5 خارج می شود که ریشه عصبی L5 نامیده می شود.

هنگامی که ریشه عصبی خروجی تحت تأثیر قرار می گیرد

در ستون فقرات گردنی، دیسک به جای فتق به طرفین (جانبی) تمایل دارد تا به سمت پشت و پهلو (خلفی جانبی) بیرون بزند.اگر ماده دیسک به طرفین فتق کند، احتمالاً ریشه عصبی خروجی را فشرده می کند. به عنوان مثال، ریشه عصبی C6 در سطح C5-C6 تحت تأثیر قرار می گیرد (زیرا در گردن، ریشه عصبی خروجی برای سطح زیر آن نامگذاری شده است).

رادیکولوپاتی و سیاتیک

کلمه دیگری برای ریشه عصب «عصب رادیکولار» است و هنگامی که فتق دیسک یا افتادگی دیسک بر روی عصب رادیکولار فشار می آورد، اغلب به آن رادیکولوپاتی می گویند. بنابراین، یک پزشک ممکن است بگوید که فتق دیسک در سطح L4-L5 وجود دارد که بسته به اینکه فتق دیسک در کجا رخ می دهد (در کنار یا پشت دیسک) و کدام ریشه عصبی، رادیکولوپاتی L5 یا رادیکولوپاتی L4 ایجاد می کند تحت تاثیر قرار گرفته است. اصطلاح رایج برای رادیکولوپاتی در ناحیه کمر سیاتیک است.

دکتر مجید نجفی، مدیر کلینیک درد مهرگان