شکستگی ستون فقرات

شکستگی ستون فقرات یا  Spinal fracture زمانی اتفاق می‌افتد که بدنه مهره در قسمت جلویی ستون مهره ها فشرده شود. شرایط پزشکی زمینه‌ای، مانند پوکی استخوان و تومورهای ستون فقرات، علل شایع این شکستگی‌ها هستند. شکستگی می‌تواند خود به خود باشد.

شرایط ایجاد شکستگی ستون فقرات

شرایطی مانند پوکی استخوان یا تومورهای ستون فقرات می‌تواند مهره‌های ستون فقرات را ضعیف کند. هنگامی که استخوان ضعیف شد، ممکن است دیگر نتواند ستون فقرات را در حین انجام فعالیت‌های روزانه  پشتیبانی کند. در این موارد، شکستگی ستون فقرات ممکن است به طور خود به خود در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره رخ دهد، مانند :

• باز کردن یک پنجره
• سرفه یا عطسه
• خوابیدن روی تشک سفت

شکستگی مهره ها ناشی از پوکی استخوان ممکن است عود کنند و پس از اولین حادثه روی چندین مهره تاثیر بگذارند.

همچنین ممکن است شکستگی ستون فقرات در نتیجه تروما با انرژی بالا، مانند سقوط یا تصادفات وسایل نقلیه موتوری رخ دهد.

شکستگی ستون فقرات در قسمت میانی و پایین کمر شایع است.

در حالی که شکستگی ستون فقرات می‌تواند در هر نقطه از مهره ها رخ دهد، شایع‌ترین نواحی در مهره‌های سینه ای و کمری است.

• 60 تا 75 درصد شکستگی  مهره‌ها معمولاً در سطح مهره‌های T12 تا L2 ناحیه میانی پشت رخ می‌دهد.
• 30 درصد از شکستگی  مهره ممکن است در سطح مهره‌های L2 تا L5 – ناحیه تحتانی کمر رخ دهد.

این شکستگی‌ها در گردن یا قسمت فوقانی کمر نسبتا نادر هستند. شکستگی  اغلب منجر به یک جسم گوه ای شکل می‌شود. معمولا این شکستگی در قسمت قدامی ستون مهره ها رخ می‌دهد.

شکستگی ستون فقرات

مشخصات شکستگی مهره های ستون فقرات

درد موضعی یا احساس تیر کشیدن شدید در شکستگی ستون مهره ها شایع است. درد و اختلال در این بیماری معمولاً به تعداد مهره‌های آسیب دیده و درگیری بافت عصبی اطراف آن بستگی دارد.

فشرده شدن شریان ورتبرال باعث علامتهای زیر می‌شود:

• درد مبهم و عمیق در ناحیه شکستگی.
• افزایش درد هنگام لمس یا فشار ملایم ناحیه شکستگی.
• گاهی درد ناگهانی هنگام تنفس عمیق، سرفه، عطسه، و حرکت ستون فقرات رخ می‌دهد.

اگر شکستگی مهره به دنبال ضربه مستقیم بر روی آن رخ دهد، ممکن است پوست روی مهره را قرمز رنگ ببینید.

اگر مهره ای فشرده شود، ممکن است روی عصب مجاور خود فشار وارد کند و باعث ایجاد علامتهای زیر گردد:

• درد شدید و کوبنده در ناحیه شکستگی
• درد تیرکشنده که به بازوها یا پاها انتشار مییابد
• مشکل در راه رفتن

چه چیزی باعث شکستگی ستون فقرات می شود؟

بیشتر شکستگی های فشاری ناشی از پوکی استخوان است. استخوان ها به طور طبیعی با افزایش سن ضعیف می شوند. مهره های ستون فقرات صاف تر و باریک تر می شوند. استخوان های ضعیف بیشتر احتمال شکستگی دارند.

اگر پوکی استخوان متوسط ​​دارید، ممکن است در اثر زمین خوردن یا نوع دیگری از تصادف دچار شکستگی فشاری شوید. افرادی که به پوکی استخوان شدید مبتلا هستند ممکن است در حین انجام فعالیت های روزانه استخوان را بشکنند. اینها می تواند شامل پیاده شدن از ماشین، عطسه، سرفه یا چرخش ناگهانی باشد.

در افراد جوان‌تر که پوکی استخوان ندارند، شکستگی‌های فشاری معمولاً ناشی از ضربه (مانند تصادف رانندگی) یا سرطان است. تومورهای سرطانی می توانند به ستون فقرات گسترش یابند، مهره ها را ضعیف کرده و باعث شکستن استخوان ها شوند.

در موارد شدید، شکستگی ستون فقرات ممکن است باعث عوارض مربوط به نخاع شود.

این نوع شکستگی‌های ستون مهره ها معمولاً با استراحت، بریسینگ، گرما یا سرما درمانی و داروهای مسکن درمان می‌شوند.در موارد شدیدتر، این بیماری با کیفوپلاستی که یک روش کم تهاجمی است، درمان می‌شوند.

اگرهر یک از علائم بالا را تجربه کردید یا مشکوک به شکستگی هستید.

برای بررسی و درمان کامل تشخیصی با پزشکان کلینیک درد مهرگان مشورت کنید. پزشک می‌تواند به انجام آزمایش‌های پزشکی لازم و تدوین یک برنامه درمانی دقیق برای شکستگی فشاری کمک کند.

دیسک دژنراتیو

اگرچه بیماری دیسک دژنراتیو یا Degenerative disc می‌تواند باعث ناتوانی در گردن یا کمردرد شود، بلکه ممکن است به بازو یا پا نیز سرایت کند، گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارد. برخی از درمان‌ها ممکن است مفیدتر و مؤثرتر از سایر درمان‌ها بر اساس شرایط فرد باشند، بنابراین در اینجا چندین گزینه وجود دارد که باید برای کاهش درد رعایت کرد.

اقدامات اولیه برای کنترل درد

وقتی درد دیسک دژنراتیو تشدید می‌شود و درد ستون فقرات در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد می‌کند، اولین قدم کنترل درد است. درمان‌های اولیه معمولاً عبارتند از:

• دوره کوتاه استراحت نسبی، با این حال، فعال ماندن تا حد امکان بهتراست.
• یخ و یا حرارت به مدت 15 تا 20 دقیقه هر 2 ساعت در صورت نیاز روی ناحیه آسیب دیده اعمال شود. حتما از یک بافر (مانند حوله) بین کیسه یخ حرارت و پوست استفاده کنید تا از آسیب حرارتی جلوگیری کنید.
• استفاده از داروهای بدون نسخه (OTC) استامینوفن (تیلنول) در صورت عدم وجود (آلرژی یا بیماری کبدی) هیچ گونه منع مصرفی وجود ندارد.
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نسخه NSAIDs (مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن) در صورت عدم وجود موارد منع مصرف (مانند آلرژی، بیماری کلیوی، زخم های خونریزی دهنده، یا استفاده همزمان از داروهای ضد انعقاد).

در موارد نادری که درد دیسک دژنراتیو علی‌رغم یک دوره کوتاه استراحت نسبی ادامه پیدا می‌کند، ممکن است لازم باشد داروهای قوی‌تری مانند داروهای مسکن تجویزی یا روش‌های مداخله‌ای در نظر گرفته شوند و نیاز به ارزیابی رسمی توسط یک متخصص پزشکی آموزش دیده برای تشخیص و درمان دارد.

دیسک دژنراتیو

فیزیوتراپی برای دیسک دژنراتیو

هنگامی که سطح درد شما کاهش یافت، ایده خوبی است که از پزشک خود در مورد راه‌های ایمن و موثر برای ورزش و تحرک بیشتر بپرسید. ورزش جریان خون را بهبود می‌بخشد، که به نوبه خود می‌تواند عوامل شفابخش را به همراه داشته باشد. همچنین به بهبود قدرت و ثبات عضلانی برای حمایت بهتر از ستون فقرات و کاهش درد کمک می‌کند

یک فیزیوتراپ، یا سایر متخصصان پزشکی واجد شرایط می‌توانند به طراحی یک برنامه تقویتی و کششی برای رفع نیازهای خاص شما کمک کنند. علاوه بر کاهش درد، تقویت عضلات کمر و شکم می‌تواند به بهبود تحرک و عملکرد کمک کند. کشیده و شل نگه داشتن عضلات همسترینگ نیز می‌تواند استرس را از ناحیه کمر کاهش دهد.

علاوه بر این، یک برنامه فیزیوتراپی جامع ممکن است شامل سایر اقدامات تسکین درد، مانند یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

• ماساژ درمانی، درمان دستی یا رهاسازی میوفاشیال
• تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)
• تحرک ستون فقرات

ورزش هوازی کم تاثیر نیز می‌تواند برای سلامت قلب، تقویت کمر و تقویت خلق و خوی شما مفید باشد. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری ورزشی، دستگاه الپتیکال یا آب درمانی را نیز در نظر‌بگیرید. فعال ماندن حتی پس از برطرف شدن درد، کلید موفقیت بلند مدت است.

دیسک دژنراتیو

تغییراتی در سبک زندگی روزمره ایجاد کنید

تغییرات ظریف در برنامه روزانه شما می‌تواند باعث تسکین درد قابل توجهی برای مبتلایان به بیماری دیسک دژنراتیو شود.

فعالیت‌هایی که به کمر شما آسیب می‌زند را تغییردهید یا متوقف کنید برای مثال بلند کردن اجسام بزرگ یا سنگین.

به طور کلی، از هر گونه فعالیتی که باعث بدتر شدن کمر شما می‌شود، اجتناب کنید یا به حداقل برسانید.

در طول روز از پشت خود حمایت کنید.

در حالی که نشستن استرس بیشتری به ستون فقرات وارد می‌کند، صندلی ارگونومیک ممکن است کمک کند. هنگامی که می‌نشینید، گوش‌های خود را بالای شانه‌های خود نگه دارید (نه خمیده) و برای حفظ انحنای طبیعی کمر خود از کمر حمایت کنید. علاوه بر این، بسیاری از افراد کار کردن در یک میز ایستاده حداقل برای بخشی از روز را مفید می‌دانند. تنظیم ارگونومیک مناسب ایستگاه کاری کلیدی است که ستون فقرات را به طور طبیعی در یک راستا نگه دارد.

تغییر نحوه خوابیدن، استفاده از بالش‌های مختلف و یا در نظر گرفتن تشک جدید می‌تواند به ایجاد تراز و حمایت بهتر ستون فقرات در طول شب کمک کند. اگر می‌خواهید که در یک تخت خواب راحت‌تر استراحت کنید، به خوابیدن در وضعیت نیمه عمودی با یک تخت قابل تنظیم فکر‌کنید، یا به سادگی با اضافه کردن یک بالش فوم به تخت معمولی وضعیت خود را تسهیل کنید.

مطالعه کنید: عوارض بیماری دژنراتیو دیسک کمر

 روش‌های مداخله‌ای در درمان دیسک دژنراتیو

در حالی که درد دیسک دژنراتیو معمولاً با درمان محافظه‌کارانه قابل کنترل است، گاهی اوقات روش‌های مداخله‌ای مانند تزریق ممکن است به تسکین درد کمک کند. بهتراست که با یک پزشک مدیریت درد مداخله‌ای مشورت کنید تا در مورد گزینه‌های مداخله‌ای مانند تزریق راهنمایی شوید. برخی از تزریق‌ها می‌توانند تشخیصی، درمانی یا هر دو باشند. همچنین ممکن است برای ارزیابی بیشتر مشکل، درخواست مطالعات تشخیصی مانند اشعه ایکس، MRI، یا EMGNCS  دهند.

هنگامی که درمان‌های غیرجراحی با شکست مواجه می‌شوند، ممکن است نیاز به جراحی در موارد زیر باشد:

• برخورد به عصب نخاعی با مطالعات تشخیصی و یا تزریق مشخص می‌شود.
• بدتر شدن بی حسی، سوزن سوزن شدن، و یا ضعف.
• دردی که علیرغم تلاش برای درمان‌های غیرجراحی به مدت 6 تا 12 هفته، به طور قابل توجهی باعث کاهش کیفیت زندگی و فعالیت‌های روزانه می‌شود.
• از دست دادن کنترل روده یا مثانه.

جراحی برای درد دیسک دژنراتیو شامل برداشتن فشار عصب دردناک نخاعی و در عین حال حفظ ثبات ستون فقرات است. بسته به شرایط خاص، گزینه‌های جراحی مختلفی مانند دیسککتومی کمر (که شامل برداشتن تمام یا بخشی از دیسک دژنراتیو است) و یا جراحی فیوژن ستون فقرات در دسترس هستند.

معمولاً تصمیم نهایی برای انجام عمل جراحی برای بیماری دیسک دژنراتیو به عهده خود بیمار است. قبل از انتخاب جراحی اصلی ستون فقرات، حتماً از جراح (جراح مغز و اعصاب یا جراح ارتوپد) در مورد خطرات و مزایای احتمالی جراحی و همچنین هر گزینه درمانی جایگزین سؤال کنید.

با هر شرایط پزشکی، تشخیص و درمان مناسب توسط یک ارائه دهنده پزشکی آموزش دیده کلید درمان موثراست. خوشبختانه، اکثریت قریب به اتفاق دردهای بیماری دیسک دژنراتیو با درمان محافظه کارانه (غیر‌جراحی) برطرف می‌شود.

فتق‌ دیسک قفسه سینه

فتق‌ دیسک قفسه سینه در قسمت فوقانی کمر به وجود می‌آید. این بیماری می‌تواند علائم مختلفی از جمله درد، بی‌حسی و ضعف ایجاد کند. در حالی که کمردرد تیز و محوری که با فعالیت بدتر می‌شود، شایع ترین است، علائم و نشانه‌های دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سوزش و یا درد الکتریکی مانند که در پشت قرار‌می‌گیرد یا به صورت محیطی در اطراف قفسه سینه یا شکم منتشر می‌شود.
• درد مشابه شوک مانند می‌تواند به پاها سرایت کند.
• اختلالات حسی، از جمله گزگز و بی‌حسی، ممکن است در سطح یا پایین تر از فتق دیسک تجربه شود.
• نقص حرکتی مانند ضعف پا و بی‌ثباتی راه رفتن نیز قابل مشاهده است.
• در شدیدترین موارد، فلج پاها و اختلال عملکرد روده و یا مثانه ممکن است رخ دهد.

درد ناشی از فتق دیسک قفسه سینه

12 دیسک بین مهره‌ای در ستون فقرات قفسه سینه وجود دارد که به حمایت و محافظت از مهره‌ها در ناحیه میانی پشت کمک می‌کند. فتق‌ دیسک قفسه سینه زمانی رخ می‌دهد که لایه بیرونی سخت (آنولوس فیبروزوس) و هسته داخلی ژله مانند (نوکلئوس پالپوزوس) پاره شود. برآمده یا اکسترود می‌شود.

انواع مختلفی از درد ممکن است به دلیل فتق دیسک قفسه سینه ایجاد شود، از جمله:

• درد دیسکوژنیک: پارگی یا پارگی فیبروز حلقوی همراه با التهاب اطراف در بافت‌های همبند خود دیسک ممکن است منجر به کمردرد شود که در سطح آسیب دیده می‌شود. این نوع درد را می‌توان به اشتباه به عنوان درد قلبی، ریوی یا شکم تعبیرکرد.
• گرفتگی عضله: آسیب‌های موضعی به دیسک بین مهره‌ای و رباط‌های پشتیبان می‌تواند باعث واکنش‌های محافظتی توسط عضلات اطراف شود. عضلات بزرگ پشت می‌توانند سفت شوند و در نهایت دچار اسپاسم شوند. درد ناشی از اسپاسم عضلانی می‌تواند ناحیه بزرگی را در سطوح مختلف پشت تحت تاثیر قرار‌دهد و دامنه حرکت را محدود کند یا ایستادن را دشوار کند.
• درد رادیکولار: فتق‌ دیسک قفسه سینه با یک جزء جانبی ممکن است اعصابی را که دیواره قفسه سینه اطراف دنده‌ها و شکم را عصب می‌کنند فشرده یا تحریک کند. این درد معمولا یک طرفه است و به عنوان سوزش یا شوک الکتریکی توصیف می‌شود، اما همچنین می‌تواند احساس درد یا خفیف داشته باشد. در برخی موارد، این درد می‌تواند مانند یک نوار در اطراف قفسه سینه یا شکم احساس شود.
•  
  

  فتق دیسک قفسه سینه

علائم و نشانه‌های فتق دیسک قفسه سینه

فتق جانبی به یک طرف اکسترود می‌شود، که ممکن است ریشه عصبی را در جایی که از ستون فقرات خارج می‌شود، تحت تاثیر قرار‌دهد و منجر به درد رادیکول شود.

• فتق مرکزی مستقیماً به مرکز کانال نخاعی اکسترود می‌شود. این نوع فتق، ممکن است باعث تنگی کانال نخاعی شود و طناب نخاعی را فشرده کند.
• فتق مرکز-لترال به پهلو و به مرکز کانال اکسترود می‌شود که ممکن است هم ریشه عصبی و هم طناب نخاعی را تحت تأثیر قرار‌دهد.

فتق‌ دیسک قفسه سینه معمولاً به سمت پایین ستون فقرات قفسه سینه (از T8 تا T12) رخ می‌دهد، زیرا این بخش متحرک ترین بخش این ناحیه است.

بی حسی و ضعف ناشی از فتق‌دیسک قفسه سینه در حالی که نادر است، نقایص عصبی ناشی از فتق‌ دیسک قفسه سینه می‌تواند جدی باشد و نیاز به مشاوره پزشکی داشته باشد.

مطالعه کنید: علت درد دژنراتیو دیسک

رادیکولوپاتی توراسیک

هنگامی که فتق‌دیسک قفسه سینه، ریشه عصبی مجاور را در حین انشعاب از نخاع در مسیر خروج از کانال مرکزی فشرده یا تحریک می‌کند، می‌تواند باعث رادیکولوپاتی قفسه سینه شود. رادیکولوپاتی توراسیک ممکن است شامل گزگز، بی حسی و یا درد باشد که به قفسه سینه یا شکم تابش می‌کند.

میلوپاتی توراسیک

اگر فتق‌ دیسک قفسه سینه نخاع را فشرده کند، می‌تواند باعث میلوپاتی قفسه سینه شود. علائم احتمالی ممکن است شامل گزگز و بی‌حسی باشد که در هر نقطه از سطح فتق‌ دیسک قفسه سینه یا پایین آن از جمله پاها و یا ضعف در پاها تجربه می‌شود. با پیشرفت میلوپاتی، مشکلات مربوط به هماهنگی، راه رفتن، اسپاستیسیته، احساس اطراف ناحیه زین و یا اختلال عملکرد روده و مثانه (بی اختیاری) ممکن است ایجاد شود.

درد فتق‌ دیسک قفسه سینه معمولاً طی 6 تا 12 هفته پس از مراقبت‌های غیرجراحی بهبود می‌یابد. رادیکولوپاتی‌های یک طرفه را اغلب می‌توان بدون جراحی نیز مدیریت کرد. هرگونه نقص عصبی پیشرونده یا جدید، مانند درد شدید، بی حسی، ضعف، بی ثباتی راه رفتن، اختلال عملکرد روده یا مثانه نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

فتق دیسک گردن

فتق‌ دیسک گردن زمانی اتفاق می‌افتد که مرکز ژل مانند دیسک ستون فقرات از یک ناحیه ضعیف در دیواره بیرونی سخت پاره می‌شود، شبیه به پرکردگی که از یک دونات (u) ژله‌ای خارج می‌شود. درد گردن یا بازو، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن ممکن است زمانی ایجاد شود که عصب نخاعی تحت فشار باشد. درمان با استراحت، مسکن، تزریق نخاعی و فیزیوتراپی اولین قدم برای بهبودی است. اکثر افراد در 6 هفته بهبود می‌یابند و به فعالیت عادی باز می‌گردند. اگر علائم ادامه یابد، ممکن است جراحی توصیه شود.

آناتومی دیسک‌ها

ستون فقرات بخش گردنی وزن سر شما را تحمل می‌کند. ستون فقرات دارای 24 مهره ی متحرک است. که (تقریبا 10 پوند) و به شما امکان می‌دهد سر خود را به جلو و عقب خم کنید یا از یک طرف به سمت دیگر، و 180 درجه بچرخانید. 7 مهره گردنی با شماره C1 تا C7 وجود دارد.

مهره‌ها توسط دیسک‌هایی از هم جدا می‌شوند که به عنوان ضربه گیر عمل می‌کنند و از ساییدگی مهره‌ها به یکدیگر جلوگیری می‌کنند. حلقه بیرونی دیسک حلقوی نامیده می‌شود. دارای نوارهای فیبری است که بین هر مهره متصل می‌شود. هر دیسک دارای یک مرکز پر از ژل به نام هسته است.

در هر سطح دیسک، یک جفت عصب نخاعی از نخاع خارج شده و به بدن شما منشعب می‌شود. نخاع و اعصاب نخاعی شما به عنوان یک «تلفن» عمل می‌کنند و به پیام‌ها یا سیگنال‌ها اجازه می‌دهند بین مغز و بدن شما به عقب و جلو حرکت کنند تا حس را منتقل کنند و حرکت را کنترل کنند.

فتق‌دیسک گردن چیست؟

فتق‌ دیسک گردن زمانی رخ می‌دهد که مرکز ژل مانند دیسک شما از طریق پارگی در دیواره سخت دیسک (حلقه) پاره شود. مواد ژل اعصاب نخاعی شما را تحریک می‌کند و چیزی شبیه تحریک شیمیایی ایجاد می‌کند. درد ناشی از التهاب عصب نخاعی و تورم ناشی از فشار فتق‌ دیسک گردن است. با گذشت زمان، فتق تمایل به کوچک شدن پیدا می‌کند و ممکن است تسکین جزئی یا کامل درد را تجربه کنید. در بیشتر موارد، اگر درد در گردن یا بازو باشد، برطرف شود، در حدود 6 هفته برطرف خواهد شد.

ممکن است از اصطلاحات مختلفی برای توصیف فتق‌ دیسک گردن استفاده شود. برآمدگی دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که حلقه دیسک دست نخورده باقی بماند، اما برآمدگی را تشکیل می‌دهد که می‌تواند به اعصاب فشار وارد کند. فتق‌دیسک واقعی (همچنین دیسک caimg-fluidd یا لیز خورده) زمانی رخ می‌دهد که حلقۀ دیسک ترک خورده یا پاره می‌شود و به مرکز پر از ژل اجازه می‌دهد به بیرون فشرده شود. گاهی اوقات فتق آنقدر شدید است که یک قطعه آزاد ایجاد می‌شود، یعنی یک قطعه کاملاً از دیسک جدا شده و در کانال نخاعی قرار دارد.

فتق‌ دیسک گردن

علائم فتق‌ دیسک گردن

علائم فتق‌دیسک بسته به محل فتق و پاسخ شما به درد بسیار متفاوت است. اگر فتق‌ دیسک گردن دارید، ممکن است دردی را احساس کنید که به بازو و احتمالاً به دست شما می‌رسد. همچنین ممکن است در ناحیه تیغه شانه یا در نزدیکی آن احساس درد کنید و هنگام چرخاندن سر یا خم کردن گردن، درد گردن را احساس کنید. گاهی اوقات ممکن است دچار اسپاسم عضلانی شوید (یعنی عضلات به طور غیرقابل کنترلی سفت شوند). گاهی اوقات درد با بی‌حسی و گزگز در بازوی شما همراه است. همچنین ممکن است ضعف عضلانی در عضله دوسرو سه سر دست داشته باشید.

ممکن است برای اولین بار هنگام بیدار شدن از خواب متوجه درد شده باشید، بدون هیچ گونه حادثه آسیب زا که ممکن است باعث آسیب شود. برخی از بیماران با نگه داشتن بازوی خود در حالت بالا در پشت سر تسکین می‌یابند زیرا این وضعیت فشار روی عصب را کاهش می دهد.

مطالعه کنید: بیماری دیسک دژنراتیو گردن

علل فتق‌ دیسک گردن چیست؟

دیسک‌ها ممکن است به دلیل آسیب و بلند کردن نامناسب برآمدگی یا فتق ایجاد کنند یا می‌توانند خود به خود ایجاد شوند. پیری نقش مهمی دارد. با افزایش سن، دیسک‌های شما خشک می‌شوند و سخت‌تر می‌شوند. دیواره بیرونی فیبری سخت دیسک ممکن است ضعیف شود. هسته ژل مانند ممکن است از طریق پارگی در دیواره دیسک برآمده یا پاره شود و هنگام لمس عصب باعث ایجاد درد شود. ژنتیک، سیگار کشیدن و تعدادی از فعالیت‌های شغلی و تفریحی منجر به تخریب زود هنگام دیسک می‌شود.

فتق‌ دیسک گردن چه افرادی را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

تنها حدود ۸درصد از فتق‌ دیسک گردن در ناحیه گردن رخ می‌دهد. فتق‌ دیسک گردن در افراد 30 تا 40 ساله شایع‌تر است، اگرچه افراد میانسال و مسن‌تر اگر درگیر فعالیت‌های بدنی شدید باشند کمی بیشتر در معرض خطر هستند.

بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

دیسک گردن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

هنگامی که برای اولین بار درد را تجربه کردید، با پزشک خانواده خود مشورت کنید. پزشک شما یک تاریخچه پزشکی کامل می‌گیرد تا علائم شما، هرگونه آسیب یا تاریخچه قبلی را درک کند و تعیین کند که آیا عادت‌های سبک زندگی باعث ایجاد درد می‌شود یا خیر. سپس یک معاینه فیزیکی برای تعیین منبع درد انجام می‌شود و از نظر ضعف یا بی‌حسی عضلانی آزمایش می‌شود.

پزشک شما ممکن است یک یا چند مورد از مطالعات تصویربرداری زیر را تجویز کند:

MRI

اسکن تصویربرداری میدان مغناطیسی (MRI) یک آزمایش غیر‌تهاجمی است که از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌کند تا نمای دقیقی از بافت‌های نرم ستون فقرات شما ارائه دهد. برخلاف اشعه ایکس، اعصاب و دیسک‌ها به وضوح قابل مشاهده هستند. ممکن است با ماده حاجب (کنتراست) تزریق شده به جریان خون انجام شود. MRI می‌تواند تشخیص دهد که کدام دیسک آسیب دیده است و آیا فشار عصبی وجود دارد یا خیر. همچنین می‌تواند تومور استخوانی را تشخیص دهد (رشد تومورهای نخاعی یا آبسه).

میلوگرام یک اشعه ایکس تخصصی است که در آن ماده حاجب از طریق سوزن اسپاینال به کانال نخاعی تزریق می‌شود. سپس یک فلوروسکوپ اشعه ایکس تصاویر تشکیل شده توسط رنگ را ثبت می‌کند. رنگ مورد استفاده در میلوگرام در عکس اشعه ایکس سفید نشان داده می‌شود و به پزشک اجازه می‌دهد تا نخاع و کانال را با جزئیات مشاهده کند. میلوگرام‌ها می‌توانند عصب را در اثر فتق دیسک، رشد بیش از حد استخوان، تومورهای نخاعی و آبسه‌های ستون فقرات نشان دهند. سی تی اسکن ممکن است به دنبال این آزمایش انجام شود.

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یک آزمایش غیرتهاجمی است که از پرتو اشعه ایکس و یک کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دو بعدی از ستون فقرات شما استفاده می‌کند. ممکن است با ماده حاجب تزریق شده به جریان خون انجام شود. این تست به ویژه برای تایید اینکه کدام دیسک آسیب دیده‌است مفید است.

الکترومیوگرافی

الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی (NCS): تست‌های EMG و NCS فعالیت الکتریکی اعصاب و عضلات شما را اندازه‌گیری می‌کنند. سوزن‌های کوچک یا الکترودها در ماهیچه‌های شما قرار می‌گیرند و نتایج روی یک دستگاه مخصوص ثبت می‌شوند. از آنجایی که فتق دیسک باعث فشار روی ریشه عصبی می‌شود، عصب نمی‌تواند احساس و حرکت را به طور طبیعی به عضله برساند. این تست ها می‌توانند آسیب عصبی و ضعف عضلانی را تشخیص دهند.

اشعه ایکس مهره‌های استخوانی را در ستون فقرات شما مشاهده می‌کند و می‌تواند به پزشک شما بگوید که آیا آنها خیلی به هم نزدیک هستند یا تغییرات آرتروز، خار استخوانی یا شکستگی دارید. تشخیص فتق‌دیسک تنها با این آزمایش امکان پذیر نیست.

فتق‌ دیسک گردن

چه درمان هایی در دسترس هستند؟

درمان غیرجراحی محافظه کارانه اولین قدم برای بهبودی است و ممکن است شامل دارو، استراحت، ماساژ، فیزیوتراپی، تمرینات خانگی، آب درمانی، مراقبت‌های کایروپراکتیک و مدیریت درد باشد. بیش از 95 درصد از افراد مبتلا به درد بازو به دلیل فتق‌دیسک در حدود شش هفته بهبود می‌یابند و به فعالیت عادی باز می‌گردند. اگر به درمان محافظه کارانه پاسخ ندهید یا علائم شما بدتر شود، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند.

درمان‌های غیر‌جراحی درمان فتق‌ دیسک گردن

خودمراقبتی: در بیشتر موارد، درد ناشی از فتق‌ دیسک گردن ظرف چند روز بهبود می‌یابد و در عرض 4 تا 6 هفته کاملا برطرف می‌شود. محدود کردن فعالیت، سرما و گرما درمانی و مصرف داروهای بدون نسخه به بهبودی شما کمک می‌کند.

دارو: ممکن است پزشک شما مسکن‌ها، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و استروئیدها را تجویز کند. گاهی اوقات شل کننده‌های عضلانی برای اسپاسم عضلانی تجویز می‌شود.

دارو های درمان کمر درد

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ناپروکسن (Alleve، Naprosyn)، ایبوپروفن (Motrin، Nuprin، Advil)، و سلکوکسیب (Celebrex)، نمونه‌هایی از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی هستند که برای کاهش التهاب و تسکین درد استفاده می‌شوند. .
• مسکن ها، مانند استامینوفن (تیلنول)، می‌توانند درد را تسکین دهند، اما اثرات ضد التهابی NSAID ها را ندارند. استفاده طولانی مدت از مسکن‌ها و NSAID ها ممکن است باعث زخم معده و همچنین مشکلات کلیوی و کبدی شود.
• شل کننده‌های عضلانی، مانند متوکاربامول (روباکسین)، کاریسوپرودول (سوما) و سیکلوبنزاپرین (فلکسیریل)، ممکن است برای کنترل اسپاسم عضلانی تجویز شوند.
• ممکن است استروئیدها برای کاهش تورم و التهاب اعصاب تجویز شوند. آنها به صورت خوراکی مصرف می‌شود. این درمان مزیت تسکین نسبتا فوری درد را در یک دوره 24 ساعته دارد.

کمر درد

تزریق استروئید: این روش تحت فلوروسکوپی اشعه ایکس انجام می‌شود و شامل تزریق استروئیدها و یک عامل بی‌حس کننده به فضای اپیدورال ستون فقرات است. این دارو در کنار ناحیه دردناک فتق‌ دیسک گردن برای کاهش تورم و التهاب اعصاب تزریق می‌شود. حدود 50 درصد از بیماران پس از تزریق اپیدورال متوجه تسکین می‌شوند، اگرچه نتایج موقتی هستند. ممکن است به چند نوبت تزریق نیاز باشد. مدت زمان تسکین درد متفاوت است و هفته‌ها یا سال‌ها طول می‌کشد. تزریقات همراه با فیزیوتراپی یا برنامه ورزشی خانگی انجام می‌شود.

تماشا کنید: تزریق اپیدورال

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی: هدف فیزیوتراپی این است که به شما کمک کند هر چه زودتر به فعالیت کامل بازگردید و از آسیب مجدد جلوگیری کنید. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به شما روش‌های صحیح وضعیت بدنی، بلند کردن و راه رفتن را آموزش دهند و برای تقویت و کشش عضلات گردن، شانه و بازو با شما همکاری خواهند کرد. آنها همچنین شما را به کشش و افزایش انعطاف ستون فقرات و بازوها تشویق می‌کنند. ورزش و تمرینات تقویتی عناصر کلیدی درمان شما هستند و باید بخشی از تناسب اندام مادام العمر شما شوند.

درمان‌های جامع: برخی از بیماران طب سوزنی، طب فشاری، یوگا، تغییرات تغذیه رژیم غذایی، مدیتیشن و بیوفیدبک را در مدیریت درد و همچنین بهبود سلامت کلی مفید می‌دانند.

درمان‌های جراحی فتق‌ دیسک گردن

هنگامی که علائم پیشرفت کردند یا با درمان محافظه کارانه برطرف نشدند، جراحی ممکن است یک گزینه باشد. عواملی مانند سن بیمار، مدت زمانی که مشکل ادامه داشته است، سایر مشکلات پزشکی، عمل‌های قبلی گردن و نتیجه مورد انتظار در برنامه ریزی جراحی در نظر گرفته می‌شود.

رایج ترین روش برای جراحی دیسک گردن، قسمت قدامی (جلو گردن) است. در صورت نیاز به رفع فشار ممکن است یک برش خلفی (از پشت) انجام شود در شرایطی مانند تنگی کانال.

• دیسککتومی و فیوژن قدامی گردنی (ACDF): جراح یک برش کوچک در جلوی گردن شما ایجاد می‌کند. ماهیچه‌های گردن، عروق و اعصاب به کناری منتقل می‌شوند تا مهره استخوانی و دیسک نمایان شود. بخشی از دیسک پاره شده که به عصب فشار می‌آورد برداشته می‌شود. پس از برداشتن محتویات دیسک دچار فتق، فضای دیسک ممکن است با پیوند استخوان پر شود تا همجوشی ایجاد شود. فیوژن فرآیند به هم پیوستن دو یا چند استخوان است. با گذشت زمان، پیوند به مهره‌های بالا و پایین می‌پیوندد و یک تکه استخوان جامد می‌سازد. صفحات و پیچ های فلزی ممکن است برای ایجاد پایداری در حین همجوشی و احتمالاً سرعت همجوشی بهتر استفاده شوند.

دیسک کمر

• تعویض دیسک مصنوعی: در طول دیسککتومی قدامی، یک وسیله متحرک که حرکت طبیعی دیسک را تقلید می‌کند، در فضای مفصل آسیب دیده وارد می‌شود. یک دیسک مصنوعی حرکت را حفظ می‌کند، در حالی که همجوشی حرکت را حذف می‌کند. از فلز و پلاستیک ساخته شده اند و شبیه ایمپلنت‌های مفصل ران و زانو هستند. نتایج دیسک مصنوعی در مقایسه با ACDF مشابه است، اما تعویض دیسک گردن باعث حفظ حرکت می‌شود و شاید از بیماری سطح مجاور جلوگیری می‌کند، اما این هنوز یک فرضیه باقی مانده و هنوز اثبات نشده است.

• دیسککتومی میکروآندوسکوپی با حداقل تهاجم: جراح یک برش کوچک در پشت گردن ایجاد می‌کند. لوله‌های کوچکی به نام گشادکننده با افزایش قطر برای بزرگ کردن تونل به مهره استفاده می‌شود. بخشی از استخوان برداشته می‌شود تا ریشه عصب و دیسک نمایان شود. جراح از آندوسکوپ یا میکروسکوپ برای برداشتن دیسک پاره شده استفاده می‌کند. این تکنیک نسبت به دیسککتومی سنتی آسیب کمتری به عضله وارد می‌کند.

• دیسککتومی گردنی خلفی: جراح یک برش 1-2 اینچی در پشت گردن شما ایجاد می‌کند. برای رسیدن به دیسک آسیب دیده، ماهیچه‌های ستون فقرات جدا می‌شوند و به کناری منتقل می‌شوند تا مهره‌های استخوانی نمایان شود. بخشی از قوس استخوانی برداشته می‌شود تا به ریشه عصب و فضای دیسک برسد. بخشی از دیسک پاره شده که عصب نخاعی را فشرده می‌کند به دقت برداشته می‌شود. فضاهایی که ریشه‌های عصبی از طریق آن از ستون فقرات خارج می‌شوند، معمولاً برای جلوگیری از تحت فشار قرارگرفتن درآینده انجام می‌شوند.

آزمایشات بالینی

آزمایش‌های بالینی، مطالعات تحقیقاتی هستند که در آن درمان‌های جدید از جمله داروها، تشخیص‌ها، روش‌های درمانی بر روی افراد آزمایش می‌شوند تا ببینند آیا آنها بی‌خطر و مؤثر هستند یا خیر. تحقیقات همیشه برای بهبود استاندارد مراقبت‌های پزشکی انجام می‌شود.

مطالعه کنید: دیسک مصنوعی یا فیوژن ستون فقرات

بهبودی و پیشگیری از فتق‌ دیسک گردن

کمردرد 8 نفر از 10 نفر را در دوره ای از زندگی تحت تاثیر قرار می‌دهد و معمولا در عرض 6 هفته برطرف می‌شود. نگرش ذهنی مثبت، فعالیت منظم، و بازگشت سریع به کار، همه عناصر بسیار مهم بهبود هستند. ابهتر است بیمار هر چه سریعتر به زندگی عادی خود برگردد. پزشک شما می‌تواند برای مدت زمان محدودی نسخه‌هایی را برای چنین فعالیت‌هایی تجویز کند.

کلید جلوگیری از عود، پیشگیری است:

• تکنیک‌های مناسب بلند کردن
• وضعیت مناسب در هنگام نشستن، ایستادن، حرکت و خوابیدن
• برنامه ورزشی مناسب برای تقویت عضلات ضعیف شکم و جلوگیری از آسیب مجدد
• منطقه کار ارگونومیک
• وزن سالم و توده بدنی بدون چربی
• نگرش مثبت و مدیریت استرس
• ترک سیگار

پونکسیون‌ کمری (LP) که به آن کشیدن مایع مغزی نخاعی نیز می‌گویند، یک روش تهاجمی سرپایی است که برای برداشتن نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی (CSF) از فضای زیر عنکبوتیه در ستون فقرات استفاده می‌شود. (این آزمایش شبیه آزمایش خون است که در آن یک سوزن برای جمع آوری خون برای آزمایش وارد رگ می‌شود.)

پونکسیون‌ کمر چگونه کار می‌کند؟

مغز و نخاع شما توسط مایع شفافی به نام مایع مغزی نخاعی (CSF) احاطه شده است. این مایع در بطن‌های مغز تولید می‌شود و از طریق فضای زیر عنکبوتیه مغز و نخاع گردش می‌کند.

در طی یک سوراخ کمری، یک سوزن توخالی از طریق پوست در قسمت پایین کمر وارد می‌شود. سوزن از بین مهره‌ها و کانال نخاعی عبور می‌کند. از سوراخ کمری می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:

• جمع آوری CSF برای آزمایش برای تشخیص شرایط بیماری
• اندازه‌گیری فشار CSF برای تشخیص هیدروسفالی
• بوسیله میلوگرام، رنگ کنتراست را به کانال نخاعی وارد می‌کنند
• مواد بی حس کننده را به نخاع می‌رسانند
• درمان تسکینی هیدروسفالی
• با کنترل فشار CSF،مغز را در طول جراحی آرام می‌کنند

پونکسیون کمر چه چیزی را نشان می‌دهد؟

بسیاری از شرایط را می توان در CSF تشخیص داد از جمله:

• عفونت غشاهای اطراف مغز و نخاع (مننژیت)
• خونریزی (خونریزی زیر اراکنوئیدی، سکته مغزی)
• عفونت ویروسی (آنسفالیت)
• تومورها (لنفوم، سرطان)
• اختلالات خود ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس

علاوه بر آزمایش سلول‌های غیرطبیعی، فشار مایع مغزی نخاعی را می‌توان اندازه‌گیری کرد تا مشخص شود آیا شما به بیماری به نام هیدروسفالی مبتلا هستید یا خیر. فشار طبیعی CSF بین 70 تا 180 میلی متر است.

چه کسی پونکسیون‌ کمری را انجام می‌دهد؟

این تست توسط پزشک در مطب یا بیمارستان انجام می شود.

چگونه باید برای تست آماده شوم؟

در روز انجام پونکسیون‌ کمری می‌توانید یک صبحانه معمولی بخورید. قبل از انجام آزمایش، از شما خواسته می‌شود که لباس بیمارستان را بپوشید و یک خط داخل وریدی (IV) در بازوی شما قرار می‌گیرد. پزشک یا پرستار در مورد آزمایش با شما صحبت می‌کند، خطرات آن را توضیح می‌دهد، به هر سؤالی پاسخ می‌دهد و از شما می‌خواهد فرم‌های رضایت را امضا کنید. ممکن است قبل از عمل یک آرام بخش خفیف، مایعات داخل وریدی یا داروهای اضافی دریافت کنید.

پونکسیون مایع نخاعی

در طول پونکسیون‌ کمری چه اتفاقی می‌افتد؟

اگرچه جمع آوری مایع تنها چند دقیقه طول می‌کشد، کل آزمایش حدود 20 دقیقه طول می‌کشد.

مرحله 1: آماده کردن بیمار جهت پونکسیون‌ کمری

ممکن است به شما یک مسکن داده شود تا شما را خواب آلود و آرام کند. یک پزشک و حداقل یک دستیار در اتاق خواهند بود. شما به پهلو دراز می‌کشید و زانوهایتان را به سمت سینه می‌کشید تا ستون فقرات شما خمیده باشد. در برخی موارد ممکن است روی میز بنشینید و به جای آن روی چند بالش به جلو خم شوید. پس از تمیز کردن پشت شما با یک ضد عفونی کننده خنک کننده، پزشک ناحیه کمر شما را که در آن سوزن وارد می شود بی حس می کند. این ممکن است باعث سوزش مختصری شود.

مرحله 2: وارد کردن سوزن جهت پونکسیون‌ کمری

یک سوزن توخالی بین مهره‌های سوم و چهارم کمری به کانال نخاعی شما وارد می‌شود. سوزن به اعصاب نخاع شما برخورد نمی‌کند.سپس پزشک بین 5 تا 20 میلی لیتر مایع مغزی نخاعی را در 2 تا 4 لوله جمع آوری می کند.

احتمالاً هنگام وارد کردن سوزن احساس فشار خواهید کرد و برخی از افراد وقتی سوزن از لایه محافظ دورال که طناب نخاعی را احاطه کرده است، احساس سوزش شدید می‌کنید. اگرچه ممکن است کمی احساس ناراحتی کنید، اما مهم است که دراز بکشید. در صورت احساس درد به پزشک خود اطلاع دهید.

مرحله 3: اندازه گیری فشار CSF در پونکسیون‌ کمری

از شما خواسته می‌شود که برای کاهش فشار شکمی و افزایش فشار مایع مغزی نخاعی، پاهای خود را صاف کنید. سوزن به یک متر متصل می شود و فشار در کانال نخاعی شما اندازه گیری می شود.

مرحله 4: یک درن جهت تخلیه پونکسیون‌ کمری وارد کنید

در موارد هیدروسفالی، ممکن است یک کاتتر برای برداشتن مداوم CSF و کاهش فشار روی مغز قرار داده شود.

مطالعه کنید:تحریک طناب نخاعی برای دردهای مزمن کمر و گردن

بعد ازانجام تست چه اتفاقی می‌افتد؟

پزشک به محل سوراخ شده فشار وارد می‌کند، سپس پانسمان می‌کند. شما باید حداقل یک ساعت در رختخواب استراحت کنید و حداقل 24 ساعت از فعالیت‌های شدید خودداری کنید. همچنین باید مایعات زیادی بنوشید. اگر خون یا مایعی از محل سوراخ نشت می‌کند، به پزشک خود اطلاع دهید.

خطرات پونکسیون‌ کمری چیست؟

پونکسیون‌ کمری برای اکثر افراد بی‌خطر است. برخی افراد دچار سردرد شدیدی می‌شوند که به عنوان “سردرد نخاعی” ناشی از نشت مایع مغزی نخاعی شناخته می‌شود.

عوارض نادر شامل درد پشت یا پا، سوراخ شدن تصادفی نخاع، خونریزی در کانال نخاعی و فتق مغزی ناشی از کاهش ناگهانی فشار CSF است.

چگونه می‌توان نتایج تست پونکسیون‌ کمری را دریافت کرد؟

پزشک اطلاعات فوری از رنگ CSF دریافت می‌کند که معمولاً واضح است. رنگ مایل به قرمز نشان دهنده خونریزی یا خونریزی زیر عنکبوتیه است. رنگ کدر یا زرد نشان دهنده عفونت، احتمالا مننژیت است. تجزیه و تحلیل کامل توسط آزمایشگاه، موادی مانند آنتی بادی، خون، قند، باکتری، سلول‌های سرطانی و پروتئین اضافی یا گلبول های سفید خون را شناسایی می‌کند. نتایج آزمایشات آزمایشگاهی ممکن است بیشتر طول بکشد و پس از تکمیل با شما صحبت خواهد شد.

کوکسیدینیا که معمولاً درد دنبالچه نامیده می‌شود به درد مداوم در انتهای ستون فقرات اشاره دارد. ممکن است این درد پس از ضربه مستقیم یا خود به خود بدون عامل محرک خاصی ایجاد شود. درد معمولاً برای هفته‌ها تا ماه‌ها طول می‌کشد و می‌تواند ناتوان‌کننده شود.

اهمیت استخوان دنبالچه شما

این استخوان مثلثی در قسمت انتهایی ستون فقرات شما معمولاً از 3 تا 5 بخش استخوانی جوش خورده تشکیل شده است. استخوان یک مفصل با استخوان خاجی در بالا تشکیل می دهد و حرکت محدودی دارد. وظایف اصلی استخوان دنبالچه عبارتند از:

• به چندین ماهیچه و رباط در ناحیه لگنی متصل می‌شود
• کف لگن شما را حمایت می‌کند
• کنترل اختیاری روده را فراهم می‌کند
• با حرکت رو به عقب، زایمان طبیعی (در زنان) را تسهیل می‌کند

ناحیه درد دنبالچه به خوبی عصب دهی می‌شود و در صورت آسیب می تواند به منبع درد قابل توجهی تبدیل شود.

درد دنبالچه

5 علت احتمالی درد دنبالچه

درد دنبالچه می‌تواند در اثر ضربه مستقیم، آسیب مکرر یا تخریب مفصل دنبالچه ایجاد شود. در اینجا 5 علت احتمالی این مشکل آورده شده است:

1. کبودی دنبالچه، شکستگی یا دررفتگی

آسیب به بخش های استخوانی یا رباط های دنبالچه ممکن است به دلیل 1،3 رخ دهد:

• ضربه مستقیم به باسن، مانند لیز خوردن روی یخ یا افتادن از پله ها و فرود آمدن در حالت نشسته
• زايمان، زماني كه دنبالچه بيرون از دامنه حركت طبيعي خود به عقب برگردد
• باردار بودن یا اضافه وزن ممکن است احتمال کبودی دنبالچه در اثر ضربه را افزایش دهد.

2. تغییرات تشریحی در درد دنبالچه

به طور معمول، یک درد دنبالچه معمولی در موقعیت کمی به جلو کج می‌شود. اگر این موقعیت به دلیل تغییرات آناتومیکی تغییر کند، دنبالچه می تواند:

• در صورت قرار گرفتن بیشتر به سمت عقب، به بافت های نرم برخورد کند
• در صورت قرار گرفتن بیشتر به سمت جلو، حرکات روده یا زایمان را مسدود کند

بخش‌های دنبالچه نیز می‌توانند ناپایدار شوند و منجر به بی‌ثباتی دینامیکی کوکسیکس شوند. این حالت باعث حرکت بیش از حد یک یا چند سگمنت به خصوص در حالت نشسته می شود.

3. خار استخوان درد دنبالچه

ضخیم شدن یا رشد بیش از حد استخوان (خارهای استخوانی) در نزدیکی نوک دنبالچه شما می تواند طول و یا زاویه طبیعی آن را تغییر دهد. هنگامی که شما صاف می نشینید یا به عقب خم می شوید، خار(های) استخوان می تواند روی پوست و بافت‌های زیرین آن گیر کرده و باعث درد شود.

4. آرتریت دنبالچه

ممکن است آرتریت دژنراتیو (استئوآرتریت) به دلیل ساییدگی و پارگی در مفاصل دنبالچه ایجاد شود و در نتیجه درد‌ کوکسیکس ایجاد شود.

5. عفونت‌ها و تومورهای دنبالچه

در موارد نادر، تومورها یا عفونت‌ها ممکن است بر روی دنبالچه اثر بگذارند و باعث درد شوند. کندروما، یک تومور بدخیم استخوانی تمایل به ایجاد در ناحیه دنبالچه را دارد.

استئومیلیت (عفونت استخوان) ممکن است روی دنبالچه در افرادی که دارای شرایط پزشکی هستند، مانند نقص ایمنی، سپسیس، یا جراحی قبلی دنبالچه، تأثیر بگذارد.

بیش فعالی عضلات کف لگن نیز ممکن است به درد‌دنبالچه یا افزایش آن کمک کند.

مشکلات استخوان دنبالچه نشستن را دردناک می کند.

آسیب‌های دنبالچه معمولاً علائم کلاسیک دارند. بسته به علت و شدت، درد ناشی از دنبالچه آسیب دیده می‌تواند خفیف تا شدید باشد. علامت از یک درد مبهم، تا درد تیز و کوبنده متغیر است.

سه علامت منحصر به فرد آسیب استخوان دنبالچه عبارتند از:

• درد در هنگام نشستن: هنگامی که می‌نشینید، بخش زیادی از وزن بدن شما روی ناحیه دنبالچه شما قرار می‌گیرد. هنگامی که کوکسیدینیا دارید، نشستن ممکن است ناراحت کننده باشد و باعث درد موضعی در ناحیه اطراف دنبالچه شما شود. نشستن روی هر دو سطح سخت و نرم ممکن است باعث ایجاد درد شود.
• درد در حین خوابیدن: اگر در حالت نشسته به پشت خم شوید، ممکن است به دلیل وزن اضافی روی دنبالچه، مشکل شما افزایش یابد.
• درد هنگام ایستادن از حالت نشسته: انتقال از حالت نشسته به حالت ایستاده ممکن است درد‌دنبالچه شما را تشدید کند. این افزایش درد ممکن است بیشتر در بی‌ثباتی دینامیکی دنبالچه رخ دهد، به دلیل حرکت بیش از حد استخوان‌های دنبالچه در هنگام نشستن و بازگشت سریع به حالت طبیعی در هنگام ایستادن.

در حالت نشسته: درد‌دنبالچه ممکن است با خم شدن به جلو یا تکیه دادن به یک باسن تسکین یابد، که باعث کاهش وزن روی استخوان دنبالچه می‌شود.

درد دنبالچه

نکاتی برای تسکین درد دنبالچه

درد دنبالچه معمولاً خود به خود بهبود می‌یابد. شما می‌توانید درد‌دنبالچه خود را در خانه مدیریت کنید:

• استفاده از کوسن های دنبالچه ای (کوسن های دونات مانند یا u شکل ) در حالت نشسته
• اعمال گرما و یخ درمانی در ناحیه دردناک
• تجویز داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی موضعی و خوراکی بدون نسخه (OTC)
• مصرف نرم کننده‌های مدفوع OTC برای کاهش فشار روی دنبالچه در حین اجابت مزاج
• اصلاح فعالیت‌ها (نشستن کمتر)

اگر درد‌دنبالچه شما با این اقدامات کاهش پیدا نکرد، برای معاینه تشخیصی دقیق‌تر و درمان پزشکی با پزشک مشورت کنید. پزشک ممکن است تزریق استروئید یا بلوک عصبی، دستکاری دنبالچه ویا فیزیوتراپی کف لگن را برای مدیریت درد دنبالچه شما توصیه کند. در موارد نادر و بسته به علت، جراحی برداشتن دنبالچه (کوکسیژکتومی) توصیه می‌شود. جهت تزریق اپیدورال می‌توانید با کلینیک درد مهرگان تماس بگیرید.

تماشا کنید: تزریق در ناحیه دنبالچه (کودال)

کمر درد ممکن است به دلیل تنگی کانال نخاعی و یا بیرون زدگی دیسک و یا سرخوردگی مهره ایجاد شود.

دیسک و تنگی کانال نخاعی

وقتی تنگی کانال نخاعی داریم درد در دیسک احساس نمی‌شود بلکه درد در ران یا ساق پا حس میشود و احساس خواب رفتگی یا سوزن سوزن شدن در کف پا ایجاد می‌کند.

درد های تیرکشنده که از باسن به پا کشیده می‌شود را سیاتیک گویند.

گرفتگی اعصاب می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• فتق دیسک
• تنگی کانال نخاعی
• خارهای استخوانی که در نتیجه آرتروز ایجاد می‌شوند.

در حالی که کمتر شایع است، گرفتگی عصب ممکن است به دلیل شرایط دیگری مانند تومور، عفونت یا اسپوندیلولیستزیس نیز ایجاد شود.

مطالعه کنید: فتق دیسک کمر

دیسک

درد دیسک کم آب

اگر منبع کمر درد شما غضروف بین مهره‌ای باشد، به آن کمردرد دیسکوژنیک می گویند. غضروف ستون فقرات ممکن است به دلیل ساییدگی یا ضربه تخریب شده و با مکانیسم‌های زیر باعث درد شود:

• التهاب با تحلیل رفتن دیسک، پروتئین‌های التهابی ممکن است در فضای دیسک آزاد شوند. این عوامل التهابی ممکن است اعصاب مجاور را تحریک کرده یا ملتهب کنند و باعث درد شوند.
• انقباض دژنراسیون ممکن است باعث از دست رفتن آب در دیسک شود و در نتیجه محتوای مایع از بین برود و چروکیده شود. درجه انقباض غضروف می‌تواند باعث باریک شدن کانال نخاعی شود و منجر به رادیکولوپاتی شود.
• ناپایداری بخش حرکت، انحطاط دیسک همچنین می‌تواند باعث ناپایدار شدن بخش ستون فقرات شود و در مقاومت در برابر حرکت در ستون فقرات موثر نباشد.

هنگامی که بدن تلاش می کند تا با التهاب، بی ثباتی و درد مقابله کند، ممکن است عضلات ناحیه دچار اسپاسم شوند که می‌تواند باعث درد شدید و تیرکشنده شود و کمردرد را بدتر کند. درد دیسک کمر ممکن است توی ساق پا حس شود.

روی علت کمر درد خود تمرکز کنید

برای مشخص شدن علت کمر درد پزشک می‌تواند آزمایش‌های بالینی و تشخیصی مربوطه را برای تأیید علت دقیق درد شما و تنظیم یک برنامه درمانی دقیق انجام دهد.

اگر در حال حاظر از کمردرد شدید رنج می‌بیرید می‌توانید از طریق ویزیت غیر حضوری کلینیک درد مهرگان با پزشکان ما در ارتباط باشید.

درمان بیماری دژنراتیو دیسک

هدف کاهش درد و جلوگیری از آسیب بیشتر است. پزشک بر اساس علائم و شدت بیماری شما بهترین برنامه را برای شما پیشنهاد خواهد کرد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

دارو

مسکن‌های بدون نسخه مانند آسپرین و ایبوپروفن می‌توانند به مبارزه با التهاب کمک کنند. آنها می توانند درد شما را کاهش دهند و تورم را کاهش دهند. در صورت نیاز پزشک ممکن است داروی قوی تری برای درد تجویز کند.

بیماری دژنراتیو دیسک نیز ممکن است منجر به اسپاسم عضلانی شود. پزشک شما ممکن است دارویی را برای کمک به تسکین آنها پیشنهاد کند.

فیزیوتراپی

حرکات خاص باعث می شود عضلات گردن و پشت شما قوی تر و انعطاف پذیرتر شوند. این از ستون فقرات حمایت می کند.

در بیشتر موارد، فیزیوتراپی و داروهای مسکن برای تسکین طولانی مدت کافی است.

تزریق اپیدورال

اینها داروهای قوی برای کاهش درد، تورم و التهاب دارند. پزشک ممکن است به شما توصیه کند در فضای اپیدورال پشت، ناحیه پر از مایع در اطراف نخاع و یا در عصب یا عضله خود واکسن بزنید.
نوروتومی فرکانس رادیویی. در این روش، پزشک از امواج رادیویی برای گرم کردن و تخریب بافت های عصبی در ستون فقرات شما استفاده می کند. این مانع از ارسال سیگنال های درد توسط عصب به مغز شما می شود. ممکن است احساس تسکین فوری درد داشته باشید، اگرچه ممکن است تا 3 هفته طول بکشد تا فواید به طور کامل ظاهر شوند. این تسکین درد معمولاً 6 ماه تا یک سال طول می کشد، اگرچه می تواند چندین سال ادامه یابد. متأسفانه برخی از افراد به اندازه دیگران از این روش سود نمی برند.

درد دنبالچه در پایین ستون فقرات، ناحیه‌ای به نام دنبالچه است. علت درد دنبالچه می‌تواند ناشی از زمین خوردن، زایمان، نشستن زیاد یا در موارد نادر تومور باشد. تشخیص اغلب شامل رد سایر شرایطی است که باعث درد در نزدیکی دنبالچه می‌شود. زخم دنبالچه ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد تا بهبود یابد. اکثر بیماران با نشستن روی یک بالشتک شکل دار، فیزیوتراپی و تزریق استروئید به مفصل بهبود می‌یابند.

درد دنبالچه یا کوکسیداینیا چیست؟

دنبالچه که در پایه ستون فقرات قرار دارد از 3 تا 5 مهره استخوانی تشکیل شده است. با رباط ها و ماهیچه‌های قوی به ساکروم می‌چسبد.

درد در دنبالچه بسته به وسعت و علت آسیب از خفیف تا شدید متغیر است. مشکل حاد به طور ناگهانی رخ می دهد و معمولاً طی چند روز تا چند هفته بهبود می یابد. درد مزمن ممکن است کسل کننده و دردناک باشد. ناشی از التهاب است و بیش از سه ماه ادامه دارد.

علائم درد دنبالچه چیست؟

درد دنبالچه معمولا در ناحیه بین باسن به وجو می‌آید. به خصوص هنگام نشستن می‌تواند دردناک باشد. برخی افراد در سوار شدن به ماشین مشکل دارند. درد ممکن است همیشه احساس شود یا با فعالیت‌هایی که بر روی دنبالچه فشار وارد می کند، مانند: دوچرخه سواری یا اسب سواری، بدتر شود. درد همچنین هنگام حرکت از حالت نشسته به حالت ایستاده یا بالعکس می‌تواند بدتر شود.

علت درد دنبالچه چه می‌تواند باشد؟

دنبالچه ممکن است در اثر افتادن ناگهانی، زایمان، خم شدن بیش از حد هنگام نشستن، دررفتگی جزئی یا خار استخوانی آسیب ببیند. چاقی خطر درد را افزایش می دهد، زیرا فشار بیشتری را روی استخوان دنبالچه وارد می‌کند. درد همچنین می تواند بدون دلیل شناخته شده ایجاد شود. در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد و می‌تواند در هر سنی رخ دهد.

علت درد دنبالچه

روش تشخیص درد دنبالچه چیست؟

ارزیابی شامل تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی است. پزشک متخصص درمان درد دنبالچه تمام اطلاعاتی را که ارائه می‌دهید، علت درد دنبالچه، سابقه آسیب، محل درد و مشکلات ایستادن یا نشستن را در نظر می‌گیرد. ممکن است از شما خواسته شود در موقعیت‌های مختلف بایستید یا حرکت کنید و به جایی که احساس درد می‌کنید اشاره کنید.

آزمایشات خاص به تعیین اینکه آیا دنبالچه منشا درد شماست یا خیر کمک می‌کند. معاینه رکتوم می‌تواند به رد احتمال کیست کمک کند. ممکن است برای کمک به تشخیص و بررسی مشکلات بالای ستون فقرات، مطالعات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، CT  یا MRI تجویز شود. سایر بیماری‌هایی که می‌توانند شبیه درد دنبالچه یا کوکسیدینیا باشند عبارتند از سیاتیک، زونای باسن، ساکروایلییت یا شکستگی.

مطالعه کنید: تزریق اپیدورال لگن

چه درمان‌هایی برای این بیماری در دسترس هستند؟

درمان غیر جراحی:

یک “بالشتک راحتی” با شکلی که یک بریدگی زیر دنبالچه دارد، اغلب اولین خط درمان است. اگر حرکات روده باعث افزایش درد شود، تغییرات رژیم غذایی (افزایش فیبر) و نرم‌کننده‌های مدفوع می‌تواند مفید باشد. برخی از بیماران ممکن است به داروهای ضد التهاب خوراکی یا چسب‌های موضعی، کرم‌ها یا پماد ضد درد نیاز داشته باشند.

فیزیوتراپی:

فیزیوتراپیست می‌تواند یک درمان کششی برای کاهش سفتی عضلات اطراف دنبالچه ایجاد کند. آنها همچنین می‌توانند تکنیک‌های موبیلیزاسیون را در اطراف دنبالچه و لگن برای کمک به کاهش علت درد دنبالچه ناشی از جای زخم یا سفتی انجام دهند. تمریناتی را در خانه برای تقویت ناحیه دنبالچه و کف لگن انجام دهید.

ورزش عضلات دنبالچه:

به پشت دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید. ماهیچه‌های شکم خود را در حالی که ناف را به سمت ستون فقرات فرو برده‌اید، سفت کنید ولی نفس خود را حبس نکنید. 15 تکرار، 5-10 ثانیه نگه دارید، 3 بار در روز.

تمرینات کگل:

ماهیچه‌های کف لگن خود را منقبض کنید انگار می‌خواهید جلوی جریان ادرار را بگیرید. عضلات کف لگن را منقبض و بلند کنید. 15 تکرار، 2-4 ثانیه نگه دارید، 3 بار در روز

تزریق مفاصل:

استروئیدها می توانند برای کاهش تورم و التهاب اعصاب درد دنبالچه مفید باشند. تزریق مفاصل یک روش کم تهاجمی است که در آن پزشک یک کورتیکواستروئید و یک داروی بی‌حس کننده ضد درد را به مفصل دردناک تزریق می‌کند. نتایج معمولا موقتی هستند، اما اگر تزریق مفید باشد، می‌توان آن را تا 3 بار در سال تکرار کرد. (جهت مشاوره برای درمان درد دنبالچه می‌توانید از طریق شماره مستقیم کلینیک درد مهرگان تماس بگیرید.)

بلوک عصبی:

تزریق به اعصاب بلوک یا به طور خاص‌تر، بلوک‌های گانگلیونی یکی از روش‌های مفید درمان درد دنبالچه می‌باشد. تزریق‌های موفقیت‌آمیز نشان می‌دهد که می‌توانید از عصب‌کشی با فرکانس رادیویی یا آر اف سود ببرید. روشی که از جریان الکتریکی برای از بین بردن رشته‌های عصبی حامل سیگنال‌های درد در مفصل استفاده می‌کند.

درد دنبالچه

جراحی باز برای درمان درد دنبالچه:

در موارد نادر، اگر درمان‌های غیرجراحی و تزریق‌ها باعث تسکین درد نشوند، برداشتن دنبالچه با جراحی توصیه می‌شود.

مطالعه کنید: تزریق بلوک عصبی

پیشگیری از ایجاد درد دنبالچه

شما می‌توانید با اتخاذ وضعیت مناسب، با اجتناب از نشستن طولانی مدت و با اجتناب یا به حداقل رساندن فعالیت دردناک، از ناحیه دنبالچه محافظت کنید. انجام ندادن حرکاتی که باعث درد می‌شود، نگرش مثبت، فعالیت منظم و بازگشت سریع به کار از عناصر مهم بهبودی هستند. اگر در ابتدا نمی‌توانید وظایف شغلی معمول خود را انجام دهید، شغل خود را برای مدتی محدود تغییر دهید.

راه‌های پیشگیری از بازگشت درد دنبالچه:

•          وضعیت مناسب در هنگام نشستن، ایستادن، حرکت کردن
•          ورزش منظم همراه با کشش و تقویت
•          تجهیزات و روش‌های مناسب در صورت شرکت در ورزش‌های سنگین
•          استفاده از کمربند ایمنی در سفر
•          یک محل کار استاندارد
•          تغذیه خوب، وزن مناسب، کاهش چربی بدن
•          تکنیک‌های کنترل استرس و آرامش
•          سیگار کشیدن ممنوع

ویدئو را تماشا کنید: چرا تزریق اپیدورال مفید است؟

اگر به هر دلیلی دچار درد دنبالچه هستید، برای درمان آن می‌توانید با کلینیک فوق تخصصی درد مهرگان تماس بگیرید. یا با شماره مستقیم 02122873994 تماس بگیرید.

دژنراتیو دیسک کمر به بیماری در ستون فقرات کمری یا کمر به سندرمی اطلاق می شود. در این بیماری ساییدگی و پارگی دیسک ستون فقرات ناشی از افزایش سن باعث کمردرد می شود.

ساختار دیسک کمر

دیسک‌های بین مهره‌ای ساختارهای فیبری و سختی هستند که به عنوان رباط بین مهره‌ها عمل می‌کنند. این دیسک ها فشار را جذب و برای ستون فقرات بالشتکی ایجاد می‌کنند. آنها انعطاف‌پذیر و در عین حال به اندازه کافی محکم هستند تا حرکت‌هایی مانند خم شدن به جلو، عقب و پهلو به پهلو را تسهیل کنند.

دژنراتیو دیسک کمر

بیماری دژنراتیو دیسک کمر در افرادی که به سن پیری می‌رسند شیوع بیشتری دارد. بلکه شرایطی است که با افزایش سن و گذر زمان در برخی افراد ایجاد می شود. دیسک‌ کمر به طور طبیعی با استفاده و افزایش سن سفت و همه افراد دچار انحطاط دیسک می‌شوند. بیماری دژنراتیو دیسک کمر فقط به وضعیت انحطاط دردناک دیسک اشاره دارد. در این حالت با تثبیت تدریجی ستون فقرات، کاهش علائم غیر معمول نیست.

دژنراتیو دیسک کمر

آرایش دیسک‌های بین مهره ای در دژنراتیو دیسک کمر

دیسک بین مهره ای از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

1. آنولوس فسبروزوس
   قسمت بیرونی دیسک کمری یا گردنی از لایه های کلاژن محکم ساخته شده است.
2. نوکلئوس پالپوزوس
   فضای داخلی دیسک مخلوطی ژل مانند از آب و پروتئین است که باعث ایجاد بالشتک بین بدنه های مهره می شود.
3. صفحات انتهایی غضروفی
   بین دیسک کمر و هر جسم مهره ای یک صفحه انتهایی ساخته شده از غضروف قرار دارد. این صفحه دیسک کمر را به مهره ها متصل می کند و به عنوان یک سد عمل می کند و جریان اکسیژن و مواد مغذی را به فضای دیسک کنترل می کند.

ریشه های عصبی و رگ های خونی فقط به بیرونی ترین ناحیه دیسک های ستون فقرات نفوذ می کنند، به این معنی که دیسک ها توانایی ترمیم و عصب دهی کمی دارند. دیسک ها عمدتاً از انتشار سلول های خونی از طریق صفحات انتهایی تغذیه می شوند.

دیسک زمانی تحلیل می‌رود که آب داخل آن کاهش پیدا کند. این نوع دیسک باعث می‌شود دیسک کمر انعطاف ناپذیر، کوچکتر و مستعد پارگی در قسمت بیرونی باشد. هنگامی که یک دیسک تحلیل می‌رود، می‌تواند ساختار و مکانیک ستون فقرات کمری، را تغییر دهد.

برآمدگی دیسک کمر یا لغزندگی دیسک کمر یا اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) یکی از عوارض ستون فقرات است. برآمدگی دیسک معمولاً با لغزندگی رو به جلو یا عقب یک مهره نسبت به مهره بعدی رخ می دهد. سرخوردن رو به جلوی مهره بالایی روی مهره پایینی آنترولیستزیس گفته می‌شود. حال آن که از سر خوردن رو به عقب با اصطلاح رترولیستزیس یاد می‌شود.

نشانه های برآمدگی دیسک کمر

هنگامی که یک دیسک در قسمت پایین ستون فقرات شما برآمده یا پاره می شود، ممکن است در ناحیه کمر و یا پای خود احساس درد کنید. در اینجا سه علامت ویژه بیرون زدگی دیسک آورده شده تا علت اصلی مشکل بیرون زدگی دیسک کمر را متوجه شوید:

1. در هنگام نشستن
   فعالیتی که فشار زیادی بر دیسک‌های تحتانی ستون فقرات شما وارد می‌کند نشستن است. اگر فتق یا برآمدگی دیسک کمر دارید، این افزایش فشار در داخل دیسک ممکن است باعث برجسته‌تر شدن برآمدگی شود. همچنین ممکن است هنگام نشستن کمردرد شما را تشدید کند.
2. انتشار درد به پا (سیاتیک)
   دیسک‌های کمر شما معمولاً در ناحیه خلفی (پشت) و یا جانبی (سمت راست یا چپ) که در مجاورت ریشه‌های عصبی نخاعی شما قرار دارد، فتق یا برآمدگی دیسک کمر دارند. فتق دیسک ممکن است از طریق یکی یا چند مورد زیر این ریشه‌های عصبی را تحت تأثیر قرار دهد:
   • فشار مستقیم: هنگامی که بیرون زدگی دیسک یا ماده درون آن، مستقیماً روی ریشه عصبی نخاعی در محل خروج از کانال نخاعی فشار می‌آورد.
   • تحریک شیمیایی: هنگامی که فتق دیسک مواد تحریک کننده شیمیایی اسیدی را از مواد دیسک خارج می‌کند، ممکن است باعث التهاب و تحریک در ناحیه اطراف ریشه عصب شود.
     سپس عملکرد ریشه عصبی آسیب‌دیده تغییر می‌کند و ممکن است درد سوزشی همراه با بی‌حسی، ضعف یا سوزن سوزن شدن در جلو و یا پشت ران، ساق و یا پای خود احساس کنید. به این علائم معمولاً سیاتیک می‌گویند. علائم و نشانه های سیاتیک معمولاً روی یک پا تأثیر می گذارد.
3. دردی که با فعالیت تشدید می‌شود
   کمردرد و یا سیاتیک ممکن است زمانی که فعالیت‌های خاصی انجام می‌دهید بدتر شود، مانند:
   • خم شدن به جلو
   • بلند کردن یک جسم سنگین
   • هل دادن، یا کشیدن یک جسم سنگین
   • سرفه کردن
   • عطسه کردن
     

     برآمدگی دیسک کمر

بهبود برآمدگی دیسک کمر

درد لغزندگی دیسک کمر معمولاً سریع ظاهر می‌شود. در بیشتر موارد، هیچ دلیل مشخصی برای درد وجود ندارد، مانند یک آسیب خاص یا فعالیت شدید بدنی. با این حال، درد ناگهانی احساس می‌شود.

این وضعیت می‌تواند بسیار دردناک باشد، اما برای اکثر افراد، علائم آن خیلی طول نمی‌کشد. تقریباً 90 درصد از افرادی که لغزندگی دیسک کمر دردناک را تجربه می‌کنند، طی 6 هفته خوب می‌شوند  و دیگر درد را احساس نمی‌کنند، حتی اگر هیچ درمان پزشکی برای آن دریافت نکرده باشند.

علائم لغزندگی دیسک کمر و زمان مراجعه به پزشک

به گفته دکتر محید نجفی مدیر کلینیک درد مهرگان در صورت مشاهده این سه نشانه، به پزشک متخصص جراحی ستون فقرات مراجعه کنید. پزشک کلینیک درد مهرگان ممکن است ترکیبی از درمان‌های غیرجراحی مانند داروهای تسکین‌دهنده درد و یک برنامه فیزیوتراپی و همچنین ارجاع به فوق تخصص درد ‌برای تزریق‌های کمری با هدایت تصویر را برای کمک به کاهش التهاب و تسکین درد توصیه کند.

اگر مشکلی در کنترل حرکات روده و یا مثانه، بی‌حسی در قسمت داخلی ران و ناحیه تناسلی خود و یا مشکل در شروع ادرار دارید، فوراً با پزشک خود مشورت کنید. این علائم و نشانه‌ها ممکن است نشان دهنده سندرم دم اسبی باشد، یک اورژانس پزشکی جدی، که با برخی فتق های شدید دیسک کمر امکان پذیر است.

مترجم: دکتر محید نجفی متخصص بیهوشی و درد، مدیر کلینیک درد مهرگان